MOAKÃHA I PYENDAKUÉRA OÑEMOĨVA KUAAPYRÃ

PEHẼNGUE I OJEHUPYTYSÉVA

Ko léi omohenda mba’éichapa ojeporuva’erã Paraguái retã ñe’ẽ tee mokõivéva; ombohape tembiaporã oikuaaukátava tapichakuéra avaitéva ñe’ẽnguéra ha omoañetétava ijeporu; avei oñemboajekuaa hagua iñe’ẽngúva ñe’ẽ reko. Umivarã omoĩ tembiapopy mboguataharã tekotevẽva, omoañetekuaava’erã ko ñe’ẽnguéra rekorã tetã omoĩva.

Paraguái Pokatuenda oñangarekova’erã heko joparaeta ha moikõve iñe’ẽnguéra tee rehe, tove tojehapyaty ha tahekojera mokõive, ha upéicha avei oñangareko ha omotenondeva’erã avaitéva reko ha iñe’ẽnguéra. Upéichante avei oykekova’erã ichupekuéra iñepia’ãme, ojepytaso jave iñe’ẽnguéra jeporu ha ñemyasãi rehe opa hendáicha ha opaite hendápe, ha oñangarekova’erã oñemboajévo ambue ñe’ẽ oiporúva tapicha aty heko ambuéva, oĩva tetãpýre.

Tetã ñe’ẽ tee mokõive oñemboaje ha ojeporu jojava’erã mbohapyve tetã Pokatu Moakãhápe ha opaite tetã rembiapo oñemboguatahápe. Pokatuenda ombojeroviaveva’erã guarani ñe’ẽ, kóva ha’e rupi tetã reko tee kuaaukaha, tetãyguápe ombojoaju ha omopeteĩva, ha ñe’ẽ ojeporuvéva tetãpýre.

Pokatuenda oku’eva’erã ikatu haguáicha guarani ñe’ẽ ojehechakuaa umi tembiapopy mboguatahápe, tetãnguéra ojoajuhápe ha oikehápe Paraguái ñe’ẽ teéicha.

Paraguái Pokatuenda oipysyrõva’erã oñemoĩngove ha ojeporu hagua mayma Amérika ñe’ẽ ypykue, tetãpýpe ha avei opa tembiapopýpe omboguatáva tetãnguéra aty oĩva ha oikehápe Paraguái.

Paraguái Pokatuenda omongu’eva’erã pytagua ñe’ẽ ñembo’euka, ko’ýte umi tetã aty mboguatáva hendive tembiapo joaju ñe’ẽ tee.

Ndaikatúi oñemboyke térã ojeapo’i mba’evéichagua tapicha ni tapicha aty, iñe’ẽ ambuehaguére. Umi tekojoja ombohapéva ruvicha oporohenduva’erã oiméramo ojapyharáva ã derécho oñeme’ẽva ári, oñeme’ẽva mayma tapicha Paraguáipe oikóvape.

Umi mba’e oje’éva oimeraẽ mburuvicha renondépe térã kuatiápe, taha’e público térã upepegua’ỹva, peteĩchante ovale léi renondépe, ojejapopaitéramo peteĩva tetã ñe’ẽ teépe térã oñembojoparáramo. Ojeporúramo iñe’ẽngúva ñe’ẽ, oñembohasáva’erã Paraguái ñe’ẽ tee peteĩvape, ojehecha rire mavaitépa opyta porãvéta.

PEHẼNGUE II DERÉCHO ÑE’Ẽ REHEGUA

Opavaite tapicha oikóva Paraguáipe iderécho: 1.- Oikuaa ha oiporúvo Paraguái ñe’ẽ tee mokõivéva, oñe’ẽvo ha ohaívo, ha mba’apoharakuéra Pokatuendapegua ombohováivo ichupe peteĩva umi ñe’ẽme. Ypykuéra iderécho avei oikuaa ha oiporúvo iñe’ẽnguéra tee. 2.- Omomarandúvo ichupe imomba’apohára iñe’ẽme, umi mba’e hembiapo ha imba’apo repykue rehe oñe’ẽva. 3.- Oñemoguahẽvo ichupe marandu guarani ha castellano-pe opaite momaranduhára Pokatuenda mba’éva rupive, ha upéichante avei marandu ombohasáva momaranduhára privado omyasãiva Pokatuenda rembikuaauka. 4.- Nomboykéivo ichupe avave oiporuhaguére ñe’ẽ oiporúva. 5.- Oiporúvo Paraguái ñe’ẽ tee oimeraẽva, tekojoja motenondehára renondépe, ha oñemboguapývo iñe’ẽngue kuatiápe upe ñe’ẽ ha’e oiporuva’ekuépe, oñembohasa’ỹre ambue ñe’ẽme. Tapicha oiporúva ambue ñe’ẽ ikatu oñepytyvõuka iñe’ẽ oikuaávape oguahẽramo tekojoja renondépe. 6.- Ojehekombo’évo ichupe iñe’ẽ ypykuépe oñepyrũvo oñemoarandu mbo’ehaópe, ha’éma guive upe iñe’ẽ ypy Paraguái ñe’ẽ tee peteĩva térã avaite ñe’ẽ. 7.- Oikuaávo ambue Paraguái ñe’ẽnguéra ha avei pytagua ñe’ẽ.

Tetãygua hetakuére ha tetãháicha iderécho: 1.- Ojehekombo’évo avañe’ẽ ha karaiñe’ẽme tetã rekombo’e ipuku ha ipekue javeve, iñepyrũha guive hu’ã meve, ha ypykuéra retãme guarã iñambuéva. 2.- Oñemohembiporúrõ Pokatuenda rehe mokõive iñe’ẽ teépe. 3.- Ombojoja porãvo guarani ha castellano umi momaranduhára Pokatuenda mba’éva rupive, ha upéichante avei omomarandu jave momaranduhára privado, omyasãiva Pokatuenda rembiapo. 4.- Ohupytývo marandu tee osẽva Pokatuendágui ha oñemoĩvo opaite mba’e rechaukaha.

Tapicha aty oĩva tetãme ha iñambuéva heko ha iñe’ẽme, iderécho: 1.- Ojehechakuaávo ichupe iñambueha iñe’ẽ ha hekópe. 2.- Omboguatávo akói iñe’ẽ ha heko tee hetã ypykue mba’éva. 3.- Ojoajúvo hapichakuéra iñe’ẽ ha heko rerekoha ndive, oñangareko ha omotenondévo hetã ypykue reko ha iñe’ẽ tee. 4.- Oipytyvõvo ichupe Paraguaiguakuéra péicha ku ojehecháramo tesaparápe tetã yvy rembe’ýrupi.

Paraguái Pokatuenda oipytyvõva’erã avaitéva retãnguéra oĩva tetãpýrepe, omoĩngove are ha oiporukuaa hagua katuete iñe’ẽ ha heko yma, omombaretévo hekokuéra tee.

Umi tapicha aty heko ambuéva ha avaite’ỹva iderécho oñepytyvõvo ichupekuéra oikuaa ha oiporúvo tetã ñe’ẽ teekuéra, oheja’ỹre hetã ypykue ñe’ẽ.

PEHẼNGUE III MOKÕIVE ÑE’Ẽ TEE JEPORU REKO TETÃ REMBIAPOPÝPE

Mayma léi oñemboajéva Paraguái retãme, osẽva’erã castellano ñe’ẽme hakatu Pokatuenda ñemboja’opyrekuéra omoĩva’erã tetã ñe’ẽ tee mokõivépe, oñemohendaha’ára guive achegety ha ñe’ẽtekuaa guaraníme. Upéicha ojejapova’erã avei opáichagua tembiapoukapy ikangyvéva léigui rehe, ijapytepekuéra municipalidad-kuéra apoukapy, oñemohendaha’ára guive achegety ha ñe’ẽtekuaa guaraníme.

Mokõive tetã ñe’ẽ tee ojeporuva’erã tekojoja oñemotenondehápe. Upevarã umi upépe omba’apóva ha ipytyvõharakuéra ikatupyryva’erã mokõive ñe’ẽme, ñomongeta ha ñembokuatiápe. Máva oguahẽva tekojoja renondépe oñe’ẽvo guarani año, apoukapy osẽva ojekuaaukáva’erã tetã ñe’ẽ tee mokõivépe, oñemohendaha’ára guive achegety ha ñe’ẽtekuaa guarani ñe’ẽme.

Umi marandu oguenohẽva mburuvichakuéra, kuatia imyenyhẽmbyrãva ha opáichagua tetã kuatia tee, ojejapova’erã tetã ñe’ẽ tee mokõivépe. Upéicha avei umi tembiapokuaapyrã omyasãiva Paraguái Pokatuenda oiporujojava’erã tetã ñe’ẽ tee mokõivépe, oñemohendaha’ára guive achegety ha ñe’ẽtekuaa guarani ñe’ẽme.

Tapichakuéra omba’aposéva tetã rembijokuáirõ, taha’e Paraguái Pokatuenda térã Táva Pokatu poguýpe ha ikatupyry jojárõ, oikeva’erã pe máva oiporu porãvéva tetã ñe’ẽ tee mokõive. Umi omba’apomavavoi hína, ha oñatende katuíva tetãyguakuéra rehe, oguereko po ary ko léi osẽ rire oñembokatupyry ha oiporu syryry hagua tetã ñe’ẽ tee mokõivépe. Oñemba’apo hagua indígena-kuéra rekohápe, péicha ku oĩ rõ tapicha ikatupyry jojáva ha peteĩva oiporukuaa pe comunidad ñe’ẽ tee, péva ojeporavova’erã.

Kuatia tee, kuatia omboajéva jehasa pytagua retãre, ha mayma kuatia jekuaaukarãva, oñeguenohẽva’erã mokõive ñe’ẽ teépe, oñemohendaha’ára guive achegety ha ñe’ẽtekuaa guarani ñe’ẽme.

Opáichagua kuatia ha título mba’ejára rechaukaha, oñemboguapyva’erã tetã ñe’ẽ tee peteĩvape upe ñeñongatu okahápe, ojehai hagueichaite.

Tetã rembijokuái kuatia ñongatuhára ome’ẽva’erã copia tapicha ojerurévape castellano térã guaraníme, ỹrõ mokõive ñe’ẽme, upéicha oipotáramo pe omba’ejeruréva, ojeguerekóma guive iñongatupy upe ñe’ẽ ha’e oipotávape. Oiméramo nahesakãporãi he’iséva térã ojapyhýva umi kuatia, oñembovaleva’erã pe ijypykuéva.

Ojeguereko katuiva’erã umi táva, ysyry, yvyty, ha ambue yvy joavy réra oĩva guaraníme ha ambue Amérika ñe’ẽme. Oñembojevyva’erã avei umi téra yma oĩva gueteri tavaygua mandu’ápe, ojeruréma guive tapichakuéra upepegua. Umíva umi téra ojehaiva’erã upe ñe’ẽ omoĩva’ekue hese héra achegetýpe.

Hi’upyrã ha pohãnguéra Paraguáipe ijapopyre ryru ojehaiva’erã tetã ñe’ẽ tee mokõivépe, oñemohendaha’ára guive achegety ha ñe’ẽtekuaa guarani ñe’ẽme.

Opáichagua kuatia, arandu mombe’uha, ome’ẽva temimbo’épe mbo’ehaokuéra, tekombo’e ypy guive hu’ãite peve, oĩva’erã tetã ñe’ẽ tee mokõivépe ha peteĩ hovárente, oñemohendaha’ára guive achegety ha ñe’ẽtekuaa guarani ñe’ẽme.

Mba’yru tapicha rerojahápe, marandu ojehecháva ha oñehendúva ojejapóva’erã tetã ñe’ẽ tee mokõivépe ha avei umi tapicha upe mba’yru oiporuvéva ñe’ẽme.

Tavusu ha tavakuéra rekuái mayma, oguenohẽva’erã tembiapoukapy ha oñangarekóva’erã imboaje rehe oñemoĩ hagua tetã ñe’ẽ tee mokõivépe opáichagua térã ojehecháva, taha’e tape réra, tape rechaukaha, óga ñemũha, mbo’ehao, atyha, aranduo, vy’aha, tupão ha ambuevéva. Upéicha avei ojeporúva’erã avaite ñe’ẽ hekohakuérape.

PEHẼNGUE IV ÑE’ẼNGUÉRA JEPORU TEKOMBO’ÉPE

Mayma mitã oikóva Paraguáipe –taha’e kuña térã kuimba’e– iderécho ojehekombo’e ñepyrũvo chupe iñe’ẽ ypykuépe, ha’éma guive upéva tetã ñe’ẽ tee peteĩva. Ypykuéra omoñepyrũkuaa mitã jehekombo’e iñe’ẽ teépe. Ambue tapichakuéra heko ha iñe’ẽ ambuéva oiporavóva’erã pevarã tetã ñe’ẽ tee peteĩva.

Tekombo’e ha Arandupy Motenondeha omba’apóva’erã Tekombo’e Rekoha ndive ojeporavotajave mba’e ñe’ẽmepa mitãnguéra ojehekombo’e ñepyrũta. Upe tekombo’erã jeporavópe ojehecha porãva’erã mba’e ñe’ẽmepa mitãnguéra ikatupyryve ha oĩpa Tekombo’e Rekoha upepegua oykeko haguáicha upéva upe mbo’erã reko.

Tetã ñe’ẽ tee mokõive oñembo’éva’erã opavavete mbo’ehaópe, tetã remimoĩvape ha ha’e’ỹvape, oĩva Tekombo’e Jeroguata ryepýpe, ha oñembo’éva’erã ikatu haguáicha mitãnguéra oñe’ẽ sysyry ha ohai porã omohu’ãvo hekombo’e.

Mokõive ñe’ẽ tee ojeporúva’erã tembiporúramo tekombo’épe, iñepyrũete guive hu’ãite peve: ijypyguápe, tekotevẽkuetévape, mbytepegua ha hu’ãitepeguápe, oñekotevẽháicha umírupi.

Mbo’ehao omoarandúva mbo’ehararãme oguenohẽva’erã mbo’ehára iñe’ẽmokõi añetéva, ha’evéva guarani ha castellano-pe. Tekotevẽhápe, omba’apokuévo, mbo’eharakuéra oiporuva’erã tetã ñe’ẽ tee mokõivéva omyasãi hagua opaite mbo’epy. Avaitéva rekohápe oñembokatupyryva’erã avei mbo’ehára umi tapicha ñe’ẽ, oiporukuaa hagua upéva oporombo’e jave.

MOAKÃHA II OÑEMOĨ HA OÑEMOHENDÁVA OÑEMBOGUATA HAGUA TETÃ POLÍTICA ÑE’Ẽ REHEGUA

PEHẼNGUE I MBA’E’APOHA REHEGUA

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha hína Tetã Pokatuenda remimoĩ, omba’apóva jekupytýpe Tekombo’e ha Arandupy Motenondeha ha Tetã Arandupy Sãmbyhyha ndive. Hembiaporã oñemboja’o mbohapy motenondeha guasúpe: Ñe’ẽnguéra Rape’apo Moakãhapavẽ, Ñe’ẽnguéra Rapereka Moakãhapavẽ ha Ypykuéra Ñe’ẽ Ñeñongatu ha Ñemyasãi Moakãhapavẽ.

Tetã ñe’ẽ rehegua política ñembohape, ñemboguata, opyta umi mba’e’apoharã omoĩva ko léi pópe. Tetã Presupuesto Guasúpe oñeme’ẽva’erã tekotevẽva guive ko’ã temimoĩmby omba’apo hagua hekópe ha tekotevẽháicha.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha oisãmbyhýva’erã Sãmbyhyhára omoĩva Tetã Mburuvichavete, tapicha ikatupyry añetéva ko’ã mba’épe apytégui, he’iháicha ko léi.

Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha oĩ mburuvichárõ ko léi oñemoañete hagua, mayma Paraguái Pokatuenda mboja’opy ha tapichakuéra remimoĩmby ñe’ẽnguéra rehe omba’apóva ndive. Ha’e ombohapeva’erã ñe’ẽnguéra jeporu porãve, ha tenonderãite tetã ñe’ẽ tee mokõivéva, taha’e ñe’ẽasãime, tekombo’épe, tekojoja apópe, mba’e ñemurãme, kuatia ñemongu’épe, política-pe, mba’apópe ha opaite tapichakuéra ojojuhuhápe. Ha’e avei omyenondéva’erã tembiapo oikuaaukáva mba’éichapa ojeporu hína mayma Paraguái ñe’ẽnguéra.

Tapicha omba’aposéva Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyháramo oguerekova’erã kuatia’atã ome’ẽva mbo’ehao guasu oñemoarandu haguépe ñe’ẽnguéra reko jekuaápe. Ojekuaáva’erã pe tapicha iñaranduha; oiporukuaava’erã tetã ñe’ẽ tee mokõivéva ha ohechaukava’erã oikuaa porãha Paraguái ñe’ẽnguéra reko. Umi Moakãharapavẽramo oikesévape ojejerureva’erã, peichaite avei.

Tapicha omba’apótava ñe’ẽ sãmbyhyháramo oguerekopaiteva’erã léi ojeruréva opavave tetã rembijokuáipe. Ikatupyryva’erã ñe’ẽ ñemboheko rakã peteĩvape ha upéicha avei oñomongetakuaa ha ohaikuaava’erã tetã ñe’ẽ tee mokõivévape.

Ko moakãhapavẽ, ombohekova’erã ko léi, ikatukuaa haguáicha oñemo’añete hembiapoukapy. Omongu’éva’erã opáichagua apopyrã oporo’ykekótava ojeporu porãve hagua mayma Paraguái ñe’ẽ ha tenondete tetã ñe’ẽ tee mokõivéva, opáicha ha opaite hendápe.

Ko moakãhapavẽ ohapojo’o ha oipyguarava’erã mayma ñe’ẽ Paraguáipe ojeporúva, oguerojerávo tembikuaa pyahu oñemomba’ekuaátava ñe’ẽ jehape’apópe.

Ko moakãhápavẽ ombyaty ha oñongatupaiteva’erã ã tendupyrã ha techapyrãme opavaite ypykuéra ñe’ẽ, ha tenonderãite umi oguepotáva, oikuaaukapotávo tetãyguára retakuépe. Omongu’eva’erã tembiapopy oikuaaukávo ypykuéra ñe’ẽ tetãygua apytépe, opaite hendáicha.

ko moakãhápavẽ rembiaporã tee: 1.- Oñangarekova’erã toñemoañete opavaite tapicha ha tapicha aty derécho ñe’ẽnguéra rehegua kóva ko léi he’iháicha. 2.- Oñangarekova’erã anítei ojeporu joavy tetã ñe’ẽ tee mokõivéva, peteĩva rehehápe. 3.- Omongu’e ha ohecha jeyjeyva’erã ojeporu porãpa tetã ñe’ẽ teekuéra umi kuatia imyenyhẽmbyrãme ha mayma kuatia ojejapóva tetã rembiapopýpe. Upéicha avei umi haipyre oñemoĩva ojehecha haguame ha tapekuéra réra omoĩva táva rekuái. 4.- He’iva’erã mba’eichaitépa ojeporúta tetã ñe’ẽ tee mokõivéva ha ypykuéra ñe’ẽ puhoe ha ta’ãngambyrýpe. 5.- Omongu’eva’erã tetã ñe’ẽnguéra tee ha avaitéva ñe’ẽnguéra jeporu umi mba’e pyahu osẽva tembiporurãme ha avei mba’e apopy teko jekuaaukarãme.

Ko moakãhapavẽ rembiaporã tee: 1.- Omongu’e ha oykekóva’erã opáichagua mba’e’apopy oñemboguatáva ojekuaa porãve potávo guarani Paraguái ha castellano Paraguái reko tee, tetã Paraguái mba’e teeháicha. Upévare oñemomba’eguasu ha oñembo’éva’erã ko’ã ñe’ẽ reko, ikatu haguáicha Tetãyguára ojapyhy imba’e teéicha ha ãva rupive ojekuaauka ha’ehaichaite. 2.- Oheka ha ombyatypaitéva’erã mayma ñe’ẽ, Paraguáipe ojeporúva, oipapáva’erã tapicha oñe’ẽva umi ñe’ẽme, ha py’ ỹinte ombopyahúva’erã umi kuaapyrã censo oguerúva, oĩma guive tetãpýpe tapicha aty oiporúva umi ñe’ẽ. 3.- Ombohováiva’erã opaite tapicha ha tapicha atykuéra remiporandu, ñe’ẽ reheguáva. 4.- Ojapóva’erã opaite mba’e Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha rembiaporã teéva.

ko moakãhapavẽ rembiaporã tee: 1.- Ombyaty ha oñongatupaitéva’erã oñehendu ha oñemoñe’ẽ haguáicha kuatia ári opavaite ypykuéra ñe’ẽ, ha tenonderãite umi oguepotáva. 2.- Omongu’eva’erã tembiapo omoingovejeypotávo umíva umi ñe’ẽ. 3.- Omokyre’ỹva’erã ypykuéra ñe’ẽ jekuaa, ijeporu ha iñemboete tetãygua apytépe, ha’érupi umíva tetã mba’e teete.

PEHẼNGUE II GUARANI ÑE’Ẽ REREKUAPAVẼ REHEGUA

Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ hína tapicha aty oĩ’ỹva Paraguái Pokatuenda poguýpe, ovirumbyaty’ỹva, oñembohekóva léi rupive tapicharamoguáicha, oguerekokuaáva imba’etee. Ha’ete omoĩva’erã estatúto ijupe. Paraguái Pokatuenda ome’ẽva’erã viru cada ary hembiporurã Presupuestope, oipytyvõvo ko Ñe’ẽ Rerekua omboguata hagua hembiapoita.

Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ pópe omoĩ ipokatu mayma tetãygua ko ñe’ẽ oiporúva, hérape oiko hagua ko ñe’ẽ reheve. Ipype oĩva’erã umi tapicha herakuã guasuvéva kóva ko ñe’ẽ jekuaápe, ñe’ẽ porã ñemyasãime ha iporombo’épe. Umíva, hetakuépe ohupytykuaa 30 peve. Oĩva’erã 15 tenondeguáva oiporavova’ekue ñoha’ã rupive Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyha. Upevarã ombojovakeva’erã título, tembiapokue, tapykuere, mba’e ojapo ha ohupytýva. Ãva ipyendava’erã tapicha rembiapo térã ijehaipýpe ha mbo’ehára reko rapykuerépe. Upéva upe aty ñepyrũmby omoĩva’erã estatuto upe Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽme ha uperire oiporavova’erã iñirũnguerarã oĩmba peve hikuái.

Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ rembiaporãngatu hína ko ñe’ẽ ñemboheko: ijehaípe, iñe’ẽndýpe, he’isévape, iñe’ẽ ñemohendápe ha iñe’ẽ syrýpe. Ohechaukava’erã guarani ñe’ẽndy tee ha ijeporu porã reko tee, ojekuaa hagua. Umivarã ohapojo’o pypukuva’erã guarani ñe’ẽ ha ojapysaka porãva’erã ñe’ẽ ojeporu añetetéva rehe.

Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ omba’apova’erã katuete ã mba’e rehe: 1.- Omohendapaiteva’erã ko ñe’ẽ jeporureko ha upevarã ohaporekava’erã ha ohendukuaáva’erã ñe’ẽporuharakuérape. 2.- Omopeteĩva’erã guarani achegety ha upéva oñepyrũva’erã pe Tetã Amandajepavẽ Moĩmbahára oiporuva’ekuégui ary 1992-pe. 3.- Ojapo ha ombopyahúne katuete ipukukuére Guarani Ñe’ẽryru Guasu. 4.- Oguenohẽva’erã guarani ñe’ẽ jeporu reko teete. 5.- Ojapova’erã ñe’ẽryru opáichagua mba’apoharakuéra rembiporurã ha tembikuaa remikotevẽme guarã. 6.- Ohekava’erã mba’éichapa guarani ñe’ẽ omongakuaa porãvéta iñe’ẽndy ha tenondete umi tape ombopyahu ha oguerojerakuaátava ko ñe’ẽ, omokangy’ỹre heko tee, iñe’ẽpu, ijysaja, iñe’ẽ joaju reko ha iñe’ẽ syry. 7.- Ombyatýva’erã ñe’ẽ pyahu omoheñóiva ijeheguirei ñe’ẽ guarani poruharakuéra, omboaje ha omoneĩ ijeike Guarani Ñe’ẽryrúpe. 8.- Oñeha’ãva’erã oguerojere ñe’ẽ tuja ho’ava’ekue tesaráipe, omoingovejey ha omoĩ ojeporujey haguáicha. 9.- Ombohapeva’erã toñemoĩnge umi ava guaranietéva ñe’ẽ ko guarani Paraguái ñe’ẽndýpe.

PEHẼNGUE III APOUKAPY IPAHAPEGUÁVA

Castilla ñe’ẽme ombohekova’erã herekua tee oĩva Paraguáipe.

Oñemoĩmba peve sãmbyhyharakuéra Paraguái Ñe’ẽnguéra Sãmbyhyhápe, ha oñeme’ẽ meveichupe viru oikotevẽva Tetã Presupuesto Guasúpe, opyta sapy’amíta omba’apo hendive Comisión Nacional de Bilingüismo.

Umi Paraguái Pokatuenda mboja’opy ko léi omoĩva imo’añeteharãramo, ohenduva’erã mayma tapicha atýpe, ñe’ẽ rehe omba’apóvape, omo’añetekuévo política ñe’ẽ rehegua omoĩva tetã; umíva ndive ha oñondivepa ombohapeva’erã ohóvo ko’ã tembiapoukapy. Tapichakuéra avaitéva katu ha’ekueraite ombohapeva’erã iñe’ẽnguéra ñemboheko.

ko léi moañeteharã oñemoĩva mburuvichárõ ombohekova’erã umi akytã oñe’ẽva iñe’ẽngúva ñe’ẽ rekóre ha avei umi mba’e hypy’ũeterei rupi oikotevẽva ñemyesakãve rehe.

Tembiapoukapyrã omoĩva ko léi ha oikotevẽva jehai rehe, ikatukuaáta ojejopy oñemoañetévo ohasa rire mbohapy ro’y Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ omboheko rire ko ñe’ẽ achegety ha ijeporu reko teetéva.

Omoneĩ leirã Honorable Cámara de Senadores, jasypa ára 7hápe, ary mokõi su pa jave; opyta oñemoañetepyrévaramo Honorable Cámara de Diputados rupi, jasypakõi ára 9ha, ary mokõi su pa jave, oñemoneiháicha Léi Guasu, ivore 204-pe. Tojeguereko Tetã Léiramo, tojekuaauka ha tojegueroike Tetã Kuatia Ñongatupýpe. Tetã Mburuvichavete